10th Class Physical Science ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

 10th Class Physical Science  ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

Ø  → ఆమ్లలు అనే పేరు “ఎసిడస్” అనే లాటిన్ పేరు నుండి వచ్చింది. ఎసిడస్ అనగా పుల్లని రుచి అని అర్థం.

Ø  → క్షారాలు అనగా రుచికి చేదుగా ఉంటాయి. జారుడు స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

Ø  → నీలి లిట్మస్, ఎర్ర లిట్మస్, మిథైల్ ఆరెంజ్, ఫినాఫ్తలీన్లు సూచికలకు ఉదాహరణలు.

Ø  → నీలి లిట్మస్ ను ఆమ్లాలు ఎరుపురంగులోనికి మార్చుతాయి.

Ø  → ఎర్ర లిట్మసు క్షారాలు నీలిరంగులోనికి మార్చుతాయి.

Ø  → మిథైల్ ఆరెంజ్ ఆమ్ల మాధ్యమంలో ఎరుపురంగులోకి మారును.

Ø  → మిథైల్ ఆరెంజ్ క్షార మాధ్యమంలో పసుపురంగులోకి మారును.

Ø  → ఫినాఫ్తలీన్‌కు ఆమ్ల మాధ్యమంలో రంగు లేదు.

Ø  → ఫినాఫ్తలీన్ క్షార మాధ్యమంలో పింక్ రంగులోకి మారును.

Ø  → లిట్మస్, రెడ్ క్యాబేజ్, పసుపు ద్రావణాలను సహజ సూచికలు అంటారు.

Ø  → ఆమ్ల – క్షార సూచికలు అద్దకం లేదా అద్దకం యొక్క మిశ్రమాలు.

Ø  → ఆమ్ల – క్షార సూచికలను ఆమ్ల-క్షార ద్రావణులుగా గుర్తించటానికి వాడతారు.

Ø  → జల ద్రావణాలలో H⁺ అయాన్లను ఇచ్చే వాటిని ఆమ్లాలంటారు.
HCl, H₂SO₄, HNO₃, CH₃COOH ఆమ్లాలకు ఉదాహరణ.

Ø  → జల ద్రావణాలలో OH^– అయాన్లను ఇచ్చే వాటిని క్షారాలంటారు.
ఉదా: NaOH, KOH, Ca(OH)₂.

Ø  → ఒక ద్రావణంలో H⁺ అయాను ఉండడం వలన ఆ ద్రావణానికి ఆమ్ల ధర్మం వస్తుంది. అదే విధంగా OH^– అయాన్ ఉండడం వలన ఆ ద్రావణానికి క్షార ధర్మం ఏర్పడుతుంది.

Ø  → కొన్ని పదార్థాలు ఆమ్ల మరియు క్షార మాధ్యమాలలో వేర్వేరు వాసనలను ప్రదర్శిస్తాయి. వీటిని ఓల్ ఫ్యాక్టరీ సూచికలు అంటారు.

Ø  → అలోహాలకు ఉదాహరణ : హైడ్రోజన్, కార్టన్, నైట్రోజన్, ఆక్సిజన్, ఫ్లోరిన్, క్లోరిన్, బ్రోమిన్, ఫాస్ఫరస్, సల్ఫర్, అయొడిన్, సిలికాన్.

Ø  → అలోహ ఆక్సైడ్ లు CO₂, NO₂, N₂O₅, P₂O₃ P₂O₅.

Ø  → అలోహ ఆక్సైడ్ లను నీటిలో కరిగిస్తే ఆమ్లాలు ఏర్పడతాయి.

Ø  → ఆమ్లాలు, లోహాలతో చర్య జరిపి లోహ లవణాలను, హైడ్రోజన్ వాయువును విడుదల చేస్తాయి.

Ø  → Zn లోహం సజల HNO తో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్‌ను ఇవ్వదు.

Ø  → ఆమ్లాలు కారొనేట్లు, బై కార్బొనేట్లతో చర్యజరిపి లోహ లవణాలను, CO₂ను, నీటిని విడుదల చేస్తాయి.

Ø  → లోహాలు : Na, P, Ca, Mg, AL లోహాలకు ఉదాహరణలు.

Ø  → లోహ ఆక్సైలు : Na₂O, K₂O, MgO, CaO లాంటివి కలవు.

Ø  → లోహ ఆక్సైడ్ లను నీటిలో కరిగిస్తే క్షారాలు ఏర్పడతాయి.

Ø  → క్షారాలను వేడి చేస్తే వియోగం చెందుతాయి.

Ø  → క్షారాలు, ఆమ్లాలతో చర్య జరిపి లవణాలను, నీటిని ఏర్పరుస్తాయి.

Ø  → కేవలం జింక్ లోహం మాత్రమే NaOHతో చర్య జరిపి సోడియం జింకేట్ (Na₂Zn)₂) ను ఏగ్గరుస్తుంది.

Ø  → ఒక ఆమ్లం, క్షారంతో చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఏర్పరచే చర్యను తటస్థీకరణ చర్య అంటారు.

Ø  → ఆమ్లాన్ని, క్షారంతో కలిపినపుడు విడుదలయ్యే ఉష్ణాన్ని తటస్థీకరజోష్ణం అంటారు.

Ø  → తటస్థీకరణం ఉష్ణమోచక చర్య.

Ø  → ఆమ్లాలు, లోహ ఆక్సైడ్ లతో చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఏర్పరచును.

Ø  → లోహ ఆక్సైడ్ లు క్షార స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

Ø  → ఆహారంలో విడుదలైన అధిక ఆమ్లాన్ని తటస్థీకరించే బలహీన క్షారాలను ఏంటాసిడ్ అంటారు.

Ø  → జెలూసిల్, మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియాలు ఏంటాసిడ్లకు ఉదాహరణలు.

Ø  → నీరు ద్రావణిగా ఉన్న ద్రవాలను జల ద్రావణాలు అంటారు.

Ø  → ఆమ్ల జల ద్రావణాలలో H⁺ అయాన్లుంటాయి. కాబట్టి విద్యుత్ వాహకాలను ప్రదర్శిస్తాయి.

Ø  → నీటిలో కరిగే క్షారాలను ఆల్కలీ అంటారు.

Ø  → క్షార ద్రావణాలలో OH^– అయాన్లుంటాయి. కాబట్టి విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శిస్తాయి.

Ø  → ఆమ్ల, క్షార ద్రావణాలు విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శించడానికి కారణం H⁺, OH^– లను కలిగి ఉంటాయి.

Ø  → గ్లూకోజ్, యూరియా వంటి ద్రావణాలు విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శించవు. కారణం వీటిలో H⁺, OH^– అయాన్లు లేకపోవడమే.

Ø  → H⁺ అయానుకు స్వతంత్ర ఉనికి లేదు. హైడ్రోనియం (H³O⁺) అయానుగా ఉండును.

Ø  → సజల ఆమ్లాలు తయారు చేయునపుడు నీటికి కొద్దిగా ఆమ్లాన్ని కలుపుతూ కలియబెట్టాలి.

Ø  → గాఢ ఆమ్లంలోకి నీటిని కలిపితే అధిక ఉష్ణం విడుదలైతే ప్రమాదాలకు దారి తీస్తుంది.

Ø  → ఏ ఆమ్లం యొక్క జల ద్రావణంలోనైనా H³O⁺ అయాన్లు ఎక్కువ ఉంటే అవి ఎక్కువ విద్యుత్ వాహకతను చూపును. వీటిని బలమైన ఆమ్లాలు అంటారు. ఉదా: HCl, H²SO⁴, HNO³.

Ø  → ఏ ఆమ్లాల జలద్రావణంలో H³O⁺ అయాన్లు ఎక్కువ ఉంటాయో అవి తక్కువ విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శిస్తాయి. వీటిని బలహీన ఆమ్లాలంటారు.
ఉదా : CH³COOH, H³PO⁴, H²CO³.

Ø  → ఏ క్షారాల జల ద్రావణాలలో అధికంగా OH^– అయాన్లు కలిగి, అధిక విద్యుత్ వాహకతను చూపుతాయో వాటిని బలమైన క్షారాలంటారు. ఉదా: NaOH, KOH.

Ø  → ఏ క్షారాల జల ద్రావణాలలో తక్కువ OH^– అయాన్లు కలిగి తక్కువ విద్యుత్ వాహకతను చూపుతాయో వాటిని బలహీన క్షారాలంటారు. ఉదా : NH⁴OH, Mg(OH)², Ca(OH)².

Ø  → సార్వత్రిక ఆమ్ల, క్షార సూచికను ఉపయోగించి కూడా బలమైన, బలహీనమైన ఆమ్ల – క్షారాలను గుర్తించవచ్చు.

Ø  → H⁺ అయాను యొక్క ఋణ సంవర్గమానాన్ని pH స్కేల్ అంటారు. * తటస్థ ద్రావణాలకు pH విలువ = 7

Ø  → ఆమ్ల ద్రావణాలకు pH విలువ 7 కంటే తక్కువ.

Ø  → క్షార ద్రావణాల pH విలువ 7 కంటే ఎక్కువ.

Ø  → pH స్కేలు (0 – 14) ద్వారా ఆమ్ల – క్షార ద్రావణాల యొక్క బలాన్ని గుర్తించవచ్చు. ఈ pH స్కేలు విలువ ద్రావణంలో హైడ్రోజన్ అయాన్ గాఢతను తెలియజేస్తుంది.

Ø  → జీవరాశుల యొక్క జీవన ప్రక్రియలు నిర్దిష్ట pH విలువను కలిగి ఉంటాయి.

Ø  → వర్షపు నీటి యొక్క pH విలువ 5.6 కంటే తక్కువ ఉంటే దానిని ఆమ్ల వర్షం అంటారు.

Ø  → pH విలువ 5.5 కంటే తక్కువ ఉంటే దంత క్షయం ఏర్పడుతుంది.

Ø  → సోడియం క్లోరైడ్ ను సాధారణ ఉప్పు అంటారు.

Ø  → NaCl నుండి 1) NaOH 2) బేకింగ్ సోడా 3) బట్టల సోడా 4) బ్లీచింగ్ పౌడర్ వంటి సమ్మేళనాలను తయారుచేస్తారు.

Ø  → బ్లీచింగ్ పౌడర్‌ను విరంజనకారిగా, క్రిమిసంహారిణిగా వాడతారు.

Ø  → బేకింగ్ సోడాను బేకింగ్ పౌడర్ తయారీలో మరియు వంటలలో విరివిగా వాడతారు.

Ø  → వాషింగ్ సోడా గాజు తయారీలో ముడిపదార్థం.

Ø  → లవణంలో నిర్దిష్ట సంఖ్యలో ఉన్న నీటి అణువులను స్ఫటిక జలం అంటారు.

Ø  → స్ఫటిక జలం కలిగిన కొన్ని లవణాలు ఖచ్చితమైన సంఖ్యలో నీటి అణువులను కలిగి ఉంటాయి.

Ø  → CaSO₄, 2H₂O ను జిప్సం అంటారు.

Ø  → కాల్షియం సల్ఫేట్ హెమి హైడ్రేట్ (CaSO₄ ½H₂O)ను ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ అంటారు.

Ø  → సూచికలు : ఆమ్ల క్షార మాధ్యమాలలో వేర్వేరు రంగులనిచ్చు పదార్థాలను సూచికలు అంటారు.

Ø  → ఆమ్లం : జల ద్రావణాలలో H + అయాన్లు ఇచ్చే వాటిని ఆమ్లాలు అంటారు. ఇవి రుచికి పుల్లగా ఉంటాయి.

Ø  → క్షారం : ఏవైతే ఆమ్లాలతో చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఇస్తాయో వాటిని క్షారాలంటారు. ఇవి రుచికి చేదుగా ఉండి, జారుడు స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

Ø  → ఎర్ర లిట్మస్ కాగితం : క్షారాలను గుర్తించటానికి లిట్మస్ ద్రావణం నుండి తయారుకాబడిన ఎరుపు రంగు
కాగితపు పట్టీని ఎర్ర లిట్మస్ కాగితం అంటారు.

Ø  → నీలి లిట్మస్ కాగితం : ఆమ్లాలను గుర్తించటానికి లిట్మస్ ద్రావణంతో తయారుకాబడిన నీలిరంగు కాగితపు పట్టీని నీలి లిట్మస్ కాగితం అంటారు.

Ø  → ఫినాఫ్తలీన్ : క్షార మాధ్యమంతో పింక్ రంగును, ఆమ్ల మాధ్యమంతో రంగుచూపని ద్రావణాన్ని ఫినాఫ్తలీన్ అంటారు.

Ø  → మిథైల్ ఆరెంజ్ : ఆమ్ల మాధ్యమంలో ఎరుపు రంగుకు, క్షార మాధ్యమంలో పసుపు రంగుకు మారగల రంజనాన్ని మిథైల్ ఆరెంజ్ అంటారు.

Ø  → లవణం : ఆమ్లాన్ని క్షారంతో తటస్థీకరించినపుడు ఏర్పడు పదార్థాన్ని లవణం అంటారు.

Ø  → తటస్థీకరణం : క్షారంతో ఒక ఆమ్లం చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఏర్పరచే చర్యను తటస్థీకరణ చర్య అంటారు.

Ø  → హైడ్రోనియం అయాన్ : హైడ్రోజన్ అయాన్ (H⁺) స్వేచ్చా అయానుగా ఉండదు. మరొక నీటి అణువుతో కలుస్తుంది. దీనినే హైడ్రోనియం అయాన్ అంటారు.
H⁺ + H₂O → H₃O⁺

Ø  → ఆల్కలీ : ఏ క్షారాలైతే నీటిలో కరుగుతాయో ఆ క్షారాలను ఆల్కలీ అంటారు.

Ø  → బలమైన ఆమ్లం : ఏ ఆమ్లాలైతే ఎక్కువ సంఖ్యలో H₃O⁺ అయానులనిస్తాయో వాటిని బలమైన ఆమ్లాలని అంటారు.
ఉదా : HCl, H₂SO₄, HNO₃.

Ø  → బలమైన క్షారం : ఏ క్షారాలైతే ఎక్కువ సంఖ్యలో OH^– అయానులనిస్తాయో వానిని బలమైన క్షారాలంటారు.
ఉదా : NaOH, KOH.

Ø  → సార్వత్రిక సూచిక : అనేక సూచికల మిశ్రమాన్ని సార్వత్రిక ఆమ్ల – క్షార సూచిక అంటారు. ఇది వేర్వేరు హైడ్రోజన్ అయాను గాఢతలను బట్టి వేర్వేరు రంగులను చూపుతుంది.

Ø  → pH స్కేల్ : హైడ్రోజన్ గాఢత యొక్క ఋణ సంవర్గమానాన్ని pH స్కేల్ అంటారు.
pH = – log (H⁺). దీనిని కనుగొన్నది సొరెన్సన్.

Ø  → ఏంటాసిడ్ : ఏంటాసిడ్ అనగా బలహీన క్షారం. ఆహార పదార్థాల నుండి తయారైన అధిక పరిమాణంలోని ఆమ్లాలను తటస్థీకరించి ఉపశమనాన్ని కలుగజేయును.
ఉదా : జెలూసిల్ మరియు మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియా.

Ø  → దంతక్షయం : నోటిలోని అధిక పరిమాణం గల ఆమ్లాల వలన పండ్ల పైన అత్యంత ధృఢమైన ఎనామిల్ పొర క్షీణించి పన్ను నాశనం అవటాన్ని దంతక్షయం అంటారు.

Ø  → లవణాల కుటుంబం : ఒకే విధమైన ధన అయాన్లను లేదా ఋణావేశ రాడికల్స్ ను కలిగియున్న లవణాలను ఒకే కుటుంబానికి చెందిన లవణాలు అంటారు.

Ø  → సామాన్య లవణం : సోడియం క్లోరైడ్ ను సామాన్య లవణం అంటారు. ఆహార పదార్థాలకు రుచిని పెంచడానికి దీనిని వాడతారు. పదార్థాలకు ఉన్న రంజనాన్ని పోగొట్టడానికి బ్లీచింగ్ పౌడర్ వాడతారు. దీనినే విరంజన కారి అంటారు.

Ø  → బేకింగ్ సోడా : సోడియం హైడ్రోజన్ కార్బోనేట్ ను (NaHCO₃) బేకింగ్ సోడా అంటారు. దీనిని పదార్థాలను త్వరగా ఉడికించడానికి వాడతారు. బజ్జీలు, పూరీ పిండి తయారీలో బేకింగ్ పౌడర్ కలిపితే అవి బాగా ఉబ్బి ఆకర్షణీయంగా ఉంటాయి.

Ø  → వాషింగ్ సోడా : సోడియం కార్బొనేట్ ను పునః స్ఫటికీకరణం చేస్తే వాషింగ్ సోడా లభిస్తుంది. దీనిని Na₂CO₃.10H₂O తో సూచిస్తారు. దీనినే బట్టల సోడా అని కూడా అంటారు.

Ø  → ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ : కాల్షియం సల్ఫేట్ హెమి హైడ్రేట్ ను ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ అంటారు. దీనిని CaSO₄ ½H₂O తో సూచిస్తారు.

Ø  → ఆర్ధ లవణం : ఏదైనా లవణం నిర్దిష్ట సంఖ్యలో నీటి అణువులను కలిగి ఉంటే ఆ లవణాన్ని ఆర్ధ లవణం అంటారు.
ఉదా : CuSO₄ 5H₂O, Na₂CO₃ 10H₂O.

Ø  → స్పటిక జలం : ఏదైనా లవణం యొక్క ఫార్మూలాలో నిర్దిష్ట సంఖ్యలో ఉండే నీటి అణువులను స్ఫటిక జలం అంటారు.

Ø  → గార్డ్ ట్యూబ్ : వాతావరణంలో తేమ ఎక్కువగా ఉంటే తేమ పోగొట్టడానికి కాల్షియం క్లోరైడ్ గల నిర్జలీకరణ గొట్టాన్ని గార్డ్ ట్యూబ్ అంటారు.

Ø  → పొటెస్ట్ : pH స్కేలులో p అనగా పొటెస్ట్. జర్మనీ భాషలో పొటెస్ట్ అనగా సామర్థ్యం అని అర్థం.

Ø  → అనార్ధ లవణం : ఆర్ధ లవణాలను వేడిచేసినపుడు స్పటిక జలం ఆవిరి రూపంలో పోయి, మిగిలిన లవణాన్ని అనార్ధ లవణం అంటారు.

Ø  → ట్రైన్ ద్రావణం : NaCl జల ద్రావణాన్ని ట్రైన్ ద్రావణం అంటారు.

Ø  → కాస్టిక్ సోడా : NaOH క్షారం చర్మాన్ని, బట్టలను, పేపర్లను తినివేస్తుంది. ఈ క్షారాన్ని కాస్టిక్ సోడా అంటారు.

Ø  → క్విక్ లైమ్ : కాల్షియం ఆక్సైడ్ ను క్విక్ లైమ్ అంటారు.

Ø  → మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియా : Mg(OH)₂ ను మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియా అంటారు.

Ø  → జిప్సం : CaSO₄ 2H₂O ను జిప్సం అంటారు.

Ø  → బేకింగ్ పౌడర్ : బేకింగ్ సోడాకు కాల్షియం డై హైడ్రోజన్ ఫాస్ఫేట్ మరియు పిండి పదార్థాలు కలుపగా ఏర్పడిన మిశ్రమాన్ని బేకింగ్ పౌడర్ అంటారు.

Ø  → ఓల్ ఫ్యాక్టరీ : కొన్ని పదార్థాలు ఆమ్ల మరియు క్షార మాధ్యమంలో వేర్వేరు వాసనలను ప్రదర్శిస్తాయి. వీటిని ఓల్ ఫ్యాక్టరీ సూచికలు అంటారు.

Ø  → విలీనత : ఆమ్లానికి గానీ, క్షారానికి గానీ నీటిని కలిపినపుడు ప్రమాణ ఘనపరిమాణంలో గల అయానుల గాఢత తగ్గుతుంది. ఈ దృగ్విషయాన్ని విలీనత అంటారు.

Ø  → రాక్ సాల్ట్ : భూమి పొరలలో సోడియం క్లోరైడ్ స్పటికాలు మలినాలతో కలిసి ఉండడాన్ని రాక్ సాల్ట్ లేదా ఉప్పు అంటారు.

Ø  → క్లోరో ఆల్కలీ ప్రక్రియ : NaCl జల ద్రావణం గుండా విద్యుతను ప్రసరింపజేస్తే అది వియోగం చెంది NaOH ఏర్పడుతుంది. ఈ ప్రక్రియను క్లోరో ఆల్కలీ ప్రక్రియ అంటారు.

Ø  → ఫ్లేక్ట్ టైమ్ : CaOH కు నీళ్ళు కలిపి కాల్చబడిన సున్నపురాయిని స్లేక్ట్ లైమ్ అంటారు. లేదా పొడి Ca(OH)₂ ను స్లేక్ట్ లైమ్ అంటారు.

Ø  → క్లోరోఫామ్ : CHCl₃ను క్లోరోఫాం అంటారు. దీనిని ఆపరేషన్ చేయునపుడు డాక్టర్ రోగికి క్లోరోఫామ్ ను మత్తుమందుగా వాడతారు.